Sinterklaas

Hoe zit dat eigenlijk met Sint?
De eerbiedwaardige Spaanse kindervriend met de rode cape zoals we hem kennen, is eigenlijk een samensmelting van twee figuren: bisschop Nicolaas, van vlees en bloed, en oppergod Wodan, gemaakt van ijle lucht zullen we dan maar zeggen. Wie kent niet Wodan, die met zijn achtbenig paard Sleipnir de lucht doorkliefde, bijgestaan door zijn slaafje Eckhard, gevolgd door Oel en begeleid door donder en bliksem? Voor hem bestond groot ontzag en een heilig geloof zoals dat van onszelf in onze kleuterjaren bestond voor die goeie ouwe Sint. Aan Wodan moest regelmatig en royaal geofferd worden.

B&W
Op zekere dag kwamen in onze contreien een zekere Willibrord en een zekere Bonifatius. Deze heren, kortweg B & W genoemd, hadden geheel andere opvattingen over hoe om te gaan met de religieuze behoeften van onze voorouders. Want boven alles staat vast: in ’s mensen geest leeft een onverwoestbare drang naar religieuze rituelen. Hoezeer B & W ook geprobeerd hebben om deze religieuze behoeften langs een ander kanaal te leiden, namelijk dat van het Vaticaan, helemaal slagen deden ze niet. Bonifatius liet het leven bij Dokkum, Willibrord zal nooit zijn zegen hebben gegeven aan de Twentse Paasvuren, Luilak en de Kerstboom. De geestelijkheid die optrad in het spoor van B & W had in al haar slimheid door dat godenverering en heidense rituelen onmogelijk uitgeroeid konden worden. De bestaande feesten werden geannexeerd en van een stevige Christelijke saus voorzien.

Nicolaas
Bij het jaarlijkse midwinterritueel vieren we nu de geboorte van Jezus. Met kerstboom. En de viering van de opstanding hebben we over het lentefeest heen gelegd. Met eieren. Zo zijn onze voorouders ook ‘beroofd’ van Wodan, Oel, zijn zoon en van Herne, de gehoornde. Op hun feesten worden hun plaatsen nu ingenomen door Nicolaas en Piter. Wie is dan deze Nicolaas, die Wodans plaats zomaar heeft ingenomen? Hoogstwaarschijnlijk in het Oost-Romeinse rijk werd in de tweede helft van de derde eeuw een jongetje geboren dat Nicolaas genoemd werd. Vanaf zijn geboorte werd hij omgeven met wonderen. Om te beginnen weigerde Nico de borst van zijn moeder op de vastgestelde vastendagen. Ook schijnt het dat het kind, als pasgeborene, bij zijn eerste bad rechtop ging staan, naar men zegt alsof hij God wilde danken. Later zou hij nog eens drie verongelukte scholieren weer tot leven hebben gewekt. Onze Nico werd op 19-jarige leeftijd tot priester gewijd en vervolgens maakte hij een pelgrimsreis naar Jeruzalem.

Deze reis vond plaats per schip. Tijdens deze reis kreeg hij in een droom een visioen dat deze reis zou worden getroffen door een zeer hevig noodweer, maar dat allen behouden zouden blijven. En inderdaad, er stak een hevige storm op. Een van de matrozen viel uit de mast op het dek te pletter: morsdood. Toen de storm was gaan liggen en ieder de gelegenheid had om zich te bezinnen werd er gedankt voor het behoud van het schip. Er werd getreurd over de slechts een enkele dode. Echter, op het gebed van Pater Nicolaas stond de matroos op alsof er niets gebeurd was!

Knock-out
Ook heeft onze Nico een reputatie als weldoener. Hij redde drie dochters van een aan lager wal geraakte edelman van de prostitutie door ze drie gouden munten te geven. Toch was hij geen halfzachte knaap. Hij gaf de heidenen oorvegen en schopte ze… tot ze geloofden. Helemaal niet wat je van een kindervriend zou verwachten. Als bisschop van Mira maakte hij de concilie van Nicea mee, een ‘belangrijke’ kerkvergadering. Daar kreeg hij slaande ruzie met ene Arius en sloeg hem knock-out. Zoveel door heilige woede gevoed temperament werd door het eerbiedwaardige college niet gewaardeerd en Nicolaas werd op staande voet afgezet als bisschop. Hij moest zijn bisschoppelijke habijt inleveren; stola, mijter en staf, hij werd om zo te zeggen geknipt en geschoren. En zo belandde hij in de gevangenis. De bewakers zagen hem tijdens hun dagelijkse ronde in z’n cel zitten: in vol ornaat en met baard! Je begrijpt: op het concilie werd de leer van Arius afgewezen, werd Nicolaas in ere hersteld en herkreeg hij zijn functie als bisschop. Hij overleed op 6 december 342.

Dusss
De echte Sint Nicolaas komt dus ook niet uit Spanje, maar uit Turkije. Sint Nicolaas is wellicht nooit in Spanje geweest. Maar kruisvaarders brachten in de Middeleeuwen zijn gebeente in veiligheid in Bari (Italië), en bouwden daar een Sint-Nicolaaskathedraal bovenop, die er trouwens nog altijd staat. Nu was Bari in die tijd in Spaanse handen. Vandaar misschien…

Zwarte Piet: knecht, moor of slaaf?
Over het hoe, waar waarom en wanneer Zwarte Piet precies achter de Sint begon aan te hobbelen, hangt een onduidelijke mistlaag. De zwarte raven die rond Wodans hoofd pleegden te fladderen, zouden één verklaring zijn. In Duitse volksoverleveringen zou Wodan er zelfs een knecht op na houden. Maar de meest plausibele theorie is die van Piter, het Ethiopische weeskind dat door de bisschop Nicolaas werd gekocht op een slavenmarkt. Nicolaas liet het kind vrij, maar Piter was de man zo dankbaar dat hij in dienst bleef bij de bisschop. Het is ook mogelijk dat de verschijning van Piet stamt uit de 16de eeuw, want zijn kleding die hij nu nog draagt, is van die tijd. Zeker zullen we het allemaal nooit weten.